2011-03-30

Орчлонгийн амьдрал

Орчлонгийн амьдрал бэлэг дэмбэрлээр дүүрэн байх тусам хойшдын зам мөр мууд үл дийлдэх дандаан гэгээн байх. Энэ бол яахын аргагүй гурван цагийн бахархал юм даа. Сэтгэл санаа зөв бол орчлонгийн зүг бүхэн сайн, од гараг бүхэн өлзийтэй, гол нь зүг чигтээ биш сэтгэл оюуны чиг хандлагадаа байгаа юм. Үнэн огторгуйд од болон гялалзана. Үнэний зорилго цэргийн тангараг шиг хатуу. Үүрийн цолмон тосож сарнай дэлбээгээ нээхгүй үргэлжийн цагаан зуд орчлон хорвоог царцаана. Бурмын дээж ээжийн минь сүү үнэн. Хүүхэд цовоо, хөгшид амгалан байвал жаргал тэр. Хүн эхийгээ жаргаана гэдэг, зовоогоогүй л бол ачлал тэр. 


Од гараг хөх тэнгэрийн дор, хөрст дэлхий дээр би инээж, уурлаж, баясаж, баярлаж, уйлж, хагацаж, тэнийж, тэмцэж, тэмүүлж залуу насаа үдэж амьдарсан. Зөвхөн ганцаар уйлж зүрх минь хатуужихыг мэдэрсэн.

Гэгээн өдрийн нарыг үзэхгүй болтлоо бодох юм.
Гэрэл сүүдэр хоёрыг ялгахгүй болтлоо бодох юм.
Гэв гэнэт нулимс унагаамаар бодох юм.
Аглаг талын дундах хүн чулууны настай ч болоосой гэж бодох юм.
Андыгаа хүлээж саравчлан харгуй ширтсээр зогсоогоороо үхэх юмсан гэж бодох юм.
Үгүй ээ, би янзган зүс шөнөжин шивэрсэн хонгор намрыг би бодохгүй.
Энгэрийнхээ товчийг элэгдтэл бодохгүй.
Эрэг гангыг нуртал би бодохгүй.

Ертөнцийн ганц үнэн үүрд ариун сэтгэлтэн явж түүнд хүрэх зам мөр минь дандаа үнэнч байх л чухал юм даа!

Аливаад ухаалаг тайван, ултай суурьтай хандах. Харин юманд хүлээцгүй, бодлогогүй, адгасан, уурлаж бухимдсан, бусад руу дайрч давшилсан ааш зан гаргавал амьдралын эргүүлгээс үргэлж арагшаагаа байх болно. Хүнийг эхлээд хайрлаж хүндэтгэж байж хайр хүндэтгэлийг дараа нь хүртдэг учиртай юм.

Зун ирж байна

Их талд зуны үдэш ямар сайхан байдаг гэж санана. Зөөлөн салхи хацар илбэн энгэр заамаар сэвэлзэх. Агь таанын үнэр ханхалж газрын чийг үнэртэнэ. Үдшийн гэгээ шаргалтан замхарч шөнийн шувууд хаа нэг дуугаран нам гүм талыг сэргээнэ. Тэртээ алсаас чихнээ нэгэн чимээ сонсогдох нь эх дэлхийн эгшиг дуун хэмээж хөгшид өгүүлдэг сэн. Аниргүй шөнө одод нүүрэн дээр буусан мэт тодрон харагдаж тэнгэрийн сүүн цагаан зам зурайн дуу чимээгүй өдөржин халсан газрын хээл бүв бүлээн хонох бөгөөд үүрийн шаргал туяа их талыг нэг л мэдэхнээ тодруулна. Зуны гайхамшигт тал үүр хаяарах энэ агшнаа үл мэдэг бараантана. Талын өнгө улам тодорч шувуудын жиргээ тэнгэрийн мандлаас эгшиглэнэ. Үүр улайран, тэгснээ шаргалтан хэсэг байснаа тэнгэрийн хаяанаас дугариг улаан наран мэлсхийн мандаж их талын энгэр байгалийн хөг эгшиг дуурсан дурсах шүүдэр унасан байх. Жижиг тойрмын дээгүүр манан хөшилдөнө. Хөдөө талд нэгэн зуны гайхамшиг ирж байна. Одоо сургуулийн хичээлийн төгсөлт, элсэлтийн шалгалт, хаврын цэрэг татлага, дараа нь наадамд хурдан морьдоо барьж хүүхдийн гийнгоо, зөөлөн дулаан уур амьсгал тал хээрийн зун ингэж ирлээ. 

Сэтгэл уясах...


Сэтгэл уясах хаврын сарууд эхэллээ. Ар араасаа давалгаална. Хүмүүн гэгч цаг улирлаа дагаад хаварт сэтгэл уясаад ялдамхан болох. Хахир өвөл голын цаана хоцорч хамаг ачааг нуруун дээрээс аваад хаясан мэт хөнгөрөөд явчихдаг. Хоёр сугаа холготол салхи сэмчсээр холын тэртээгээс шувуудын зэллээ наашилна. Хотын гудмаар алхахад урин цагийн зөөлөн сэвэлзүүр салхи энгэр заамаар шургалж хацар нүүрийг илбэх нь таатай. Уул талын энгэр бэлээр цэнхэр ногоон суунаг татаж дуниартана. Хэсэгхэн зуурт цаг хугацаа амсхийсэн юм шиг дэлхий ертөнц тэр аяараа амар амгаланд уусдаг даа. Тэнгэрийн хаяа улам саруулхан санагддаг шүү. Яг л ухаан бодлын гүнд алсрах сэтгэхүйн хязгаар шиг ээ. Харин олон ааш зантай хүнийг хаврын тэнгэр шиг гэдэг. Энэ ч бас үнэн юм шиг байдаг. Монгол ардын зүйрлэсэн үг бодит амьдралд зөв л тусгагдах юм аа!

Эртний домогт буурал тал

Эргэн тойрон чимээ аниргүй, шөнийн талд адуу янцгаана. Хөдөөгийн энэ хотонд шөнө тэнгэрийн одод гялалзаж, хөр цастай бууцандаа хонь тэмээ нь налайжээ. Ижийн бүүвэй сонссон говийн энэ бууц хээрийн нэгэн олохооргүй тал газрын дунд нууц. Холын холоос бараатай Шарил, Чойлонгийн хоёр уул манай нутагтаа андашгүй малын мөр дүүрэн, тэнүүн говь андашгүй тэмээн мөр дүүрэн. Сарны туяанд цэцэг ургана. Салхины сэвшээнд үлгэр урсана. Эргэх хорвоогийн үнэн байдлаас энэрч туслах эрхэм ёсон. Эхийн ачтай зүйрлэн хэлмээр цагийн сүүдэртэй магнайг чинь мянган шөнө алгаараа дулаацуулж сэтгэлийг чинь нэг баярлуулах сан гэж хорвоод ганцхан ээж тандаа зориулья аа.


Олон жилийн өмнө хүүхэд байхдаа би чулуугаар гэрээ барьж тоглодог. Шарил, Чойлонгийн уулын чулуун дээр төрж ойчсон. Бас ч өндийж гүйж харайж хүн болох замынхаа зөөлөн хатууг таньсан юм.

Уулын минь чулууны өнгө гэрэл ээжийн ангир цагаан сүүтэй адилхан, гар шиг нь илбүүн зөөлөн, ингэж би эндээс өссөн юм.

Цайгаа уу гэж ижий минь толгой дээрээс даллан зогсдог сон.

Тэгш газар дээр шороо чулууг нь цэвэрлэж байгаад тойруулан дугуй зурж голд нь гэрийн багана гэж эгц дэрсийг хугалж байгаад хатгаад зураасныхаа дагуу авдар, ор гэх мэтээр тавилгаа өрчихөөд... Нарыг авдрын цоохор хээнээс урагшлан ширдэг рүү бууж ирсэн эсэхийг, ээж минь үдийнхээ будаатай цайг үйх цаг болсон эсэхийг тааварлан суудаг сан. Хүүхэд байхад гэрийн нар хоёр баганын хооронд ирэхэд манай үдийн цай болдог сон. Бага насны минь бурам шиг амттай, үлгэр мэт атлаа үнэн түүхийг өвлөн өвөртлөн үлдсэн энэ уул усаа сэтгэлдээ шүтэж явсаар өдий хүрлээ.

Цагаан цайлган сэтгэлтэй, мөрөөдөлдөө хөтлөгдсөн жаргалыг тэндээс олох гэж уруудах нь ч бас бий. Онгирч бардамнах өвчинд автан олз хайсаар тэнхлээ барсан олон хүмүүсийг тийм л тавилан угтсан. Орчлон эс энэрдэг, тэнхэлгүй болсон нэг нь уруу нь живдэг. Элэгдэх мөчөө иртэл тэгж л тосож хаврын цэцгийн ишийг хайхралгүй, хатуу анжис дайрах шиг гачаал өвчний нэг нь гартаа хийнэ.

Орчлонгийн өнгөнд болор жүнз үл ялгарах өглөөний тунгалаг мандалд амилсан бурхдын цэцэрлэгээс нойрссон болжмор сэрэн дуугарах сонсогдоно. Тасарч унасан навчис гомдолт намрыг үгүйлэн талын намхан толгод чив чимээгүй зүүрмэглэнэ. Сэржим өргөсөн ууландаа сэтгэлийн охь бодлоо сэмхэн шивнэх минь ч гуниг.

Орчлон түүнд ер бусын гайхамшгийг бэлэглэсэн юм. Үзэгдэл бүхэн хоосон. Дорно дахины алтан сургаалын нууцыг эрсээр улам нууцыг ч мэдэрсэн. Дорнын намуун салхи цээжин дотор минь исгэрч цэх бие минь бөгтийж үлдлээ.

Долоон бурхан оддын наагуур нүүдэл хөсөг хөдөллөө. Ертөнц даяар ерөөл тавилангаар заяасан тэнгэр өөдөө нүүх л болно доо.

Учир нь олдохгүй зүүний сүвэгчээр учиг утасны үзүүр цухуйх шиг.

Хорвоод жаргал зовлон ээлжлэн, хүсэл хясал өрсөлдөж, өчүүхэн хүн шулуун дардан замаар явна гэдэг байхгүй. Хорвоогийн цорын ганц гайхамшиг бол хүн билээ. Байлаа гээд барайхгүй, байхгүй гээд хонхойхгүй хүн зөндөө байдаг. Тийм л хүмүүс хүн сүргийн дундаас гээгдэж хаягдах нь. Мартагдана. Дурсъя гэхэд үг олдохгүй, ярья гэхэд үг эвлэхгүй.

Сайхан санаагаараа жаргаж яв! Садан төрлөөрөө нэгдэж яв! Санаа сэтгэлээ засаж яв! Үр ачийнхаа сайн сайхныг үзэж удаан жаргаарай.

*!


Хүний мөс гэдэг нь сайхан сэтгэлтэй, сайн хүн чанартай, ханилгаатай нөхөр, хүний мөсийг төрмөл, заяамал, шилдэг шинж чанар гэж үзэх нь бий. Эцэг эх, байгаль эхтэй хамтран харамгүй хайрладаг дээд араншин бол хүний сайн чанар мөн. Нэг л шилмэл төрхөөр хорвоог туулах тавилан тэгш хүмүүн билээ. Хатуу хорвоогийн бүх замыг туулан шигшигдэхдээ хүний мөс сайтай, хүний мөсөөр барагтайхан гэсэн хоёр хэсэгт хуваагдах мөртлөө холилдон амьдрах булбарай цэцэгсийн дунд хогийн ургамал соёолдогтой адил хүмүүсийн дунд хүний мөсөөр барагтайхан нь бас хөлхөлдөнө. Өөдтэй гэдэг бүхнээ уруугийн сүүдэрт хиртээсэн хэсэг нь ...

Зогсооё. Болив.